نحوه عایق بندی ساختمان در مناطق سردسیر

مردم استان‌های شمالی و غربی ایران همیشه با مشکل هدر رفتن انرژی و انتقال حرارت به بیرون از ساختمان رو‌به‌رو هستند. این موضوع در فصول سرد بسیار دردسرساز است. اگر عایق بندی ساختمان در مناطق سردسیر طبق اصول مشخصی انجام شده و از بهترین و مقاوم‌ترین عایق‌ها استفاده شود، تا حد زیادی از هدر رفتن انرژی و حرارت جلوگیری خواهد شد. در ادامه به بررسی انواع عایق‌ها و نکات مهم در رابطه با عایق‌کاری ساختمان‌های مناطق سردسیر خواهیم پرداخت.

عایق‌بندی ساختمان چیست؟

از نظر لغوی هر چیزی که بتواند مانع عبور جرم یا انرژی شود را می‌توان عایق نامید. عایق‌بندی یکی از مراحل مهم در روند ساخت یک ساختمان است. جلوگیری از انتقال صوت، حرارت و رطوبت مهمترین دلایل استفاده از عایق‌ها است.

در سال‌های اخیر ادارات دولتی و سازمان‌های مربوطه نظارت‌های بیشتری روی عایق‌بندی ساختمان داشته‌اند. از طرفی مردم نیز نسبت به فواید عایق‌ها آگاه‌تر شده‌اند و ترجیح می‌دهند با صرف هزینه بیشتر در ابتدای کار، از پرداخت قبض‌های سنگین انرژی در امان باشند. عایق بندی ساختمان در مناطق سردسیر یک راه مناسب برای جلوگیری از مختلف شدن شرایط زندگی در فصول سرد و کاهش هزینه‌های مصرف انرژی است.

مهمترین وظیفه عایق جلوگیری از رفت و آمد انرژی گرمایش است. گرما به سه روش رسانش، همرفت و تابش بین دو محیط مختلف جابه‌جا می‌شود. با وجود تفاوت انتقال حرارت در این سه روش اما عایق‌های بسیار زیادی وجود دارند که می‌توانند در مقابل حالات مختلف رفت و آمد گرما مقاومت کنند.

برای جلوگیری از انتقال گرما به روش تابش کافی است جسم مورد نظر نور را از خود عبور ندهد. برای مقاومت در برابر رسانش گرما نیز باید مولکول‌ها در مقابل انتقال انرژی مقاومت کنند یا فضایی خالی بین آن‌ها وجود داشته باشد. انتقال به روش همرفت نیز بیشتر محدود به یک فضای یکپارچه است و شامل عایق‌بندی نمی‌شود. در واقع همرفت زمینه را برای انتقال گرما از طریق رسانش آماده می‌کند.

انواع عایق

در طول سال‌های گذشته مصالح و مواد مختلفی به عنوان عایق گرمایی به کار رفته‌اند. در زیر لیستی از مهمترین عایق‌های استفاده شده در ایران آورده شده است:

•         فوم‌های پلی‌استیرن
•         پشم‌های معدنی
•         رزین ملامین
•         رزین فنلی
•         فایبر گلاس
•         اکسید منیزیم
•         رزین صلب پلی ایزوسیانورات
•         فیبرهای معدنی
•         فوم‌ها الاستومر
•         فوم‌های پلیمری چندلایه

 

هر کدام از مواد ذکر شده معایب و مزایای خاص خود را دارند. به همین دلیل میزان استفاده از هر عایق در مناطق مختلف یکسان نیست. مثلا برای عایق بندی ساختمان در مناطق سردسیر و شمالی موادی همچون پشم شیشه چندان محبوب نیستند؛ زیرا در برابر رطوبت مقاومت کمی دارند.

نکات عایق بندی ساختمان در مناطق سردسیر

مناطق سردسیر همیشه با معضل کاهش دمای خانه و فضای داخلی در فصول سرد سال روبه‌رو هستند. از همین رو عایق بندی ساختمان در مناطق سردسیر اهمیت بسیار بالایی دارد. در این مناطق دغدغه افراد تنها مباحث مربوط به هزینه‌های انرژی نیست؛ بلکه در برخی از روزها شرایط زندگی نیز به علت سرمای بیش از حد مختل می‌شود. با توجه به مصرف بالای انرژی‌هایی مثل گاز و برق در استان‌های سردسیر، شاهد کمبود انرژی در مقاطع حساس زمانی هستیم.

استان‌های شمالی، غربی و شمال غربی آب‌وهوای سردی دارند و از روش‌های مختلف برای محافظت از گرمای درون خانه استفاده می‌کنند. در برخی از این مناطق که رطوبت هوا بالا نیست، می‌توان از عایق‌های معدنی مقاوم مثل پشم سنگ و پشم سرامیک استفاده کرد. در سال‌های اخیر نیز استفاده از محصولاتی مثل پلی‌اتیلن و پلی‌استیرن بیشتر شده است. عایق بندی ساختمان در مناطق سردسیر و مرطوب چالش‌های بیشتری خواهد داشت. در این مناطق بهتر است از پشم‌های معدنی استفاده نشود و عایق‌های شیمیایی بیشتر مورد استفاده قرار بگیرد.

یکی دیگر از مواردی که باید توسط فعالان صنعت ساختمان‌سازی این شهرها رعایت شود، استفاده از عایق در کف و سقف ساختمان است. همرفتی انرژی سبب می‌شود که هوای گرم به قسمت فوقانی فضا منتقل شود و هوای سرد پایین‌تر قرار بگیرد. اگر اصول عایق بندی ساختمان در مناطق سردسیر برای کف و سقف ساختمان رعایت نشود، هوای گرم به راحتی از ساختمان خارج خواهد شد و از طرفی، هوای سرد از طریق پشت‌بام وارد فضای داخلی می‌شود.

پنجره‌ها سهم زیادی در انتقال حرارت دارند. گرچه حضور آن‌ها برای نورگیری اهمیت زیادی دارد اما باید توازنی بین نیاز به نور و جلوگیری از انتقال حرارت برقرار شود. پنجره‌های زیاد در ساختمان سبب کاهش دما در فصول سرد و خارج شدن گرما خواهد شد. برای عایق بندی ساختمان در مناطق سردسیر باید از پنجره‌های دوجداره استاندارد استفاده کرد. هر چه فاصله بین دو جدار پنجره بیشتر باشد، انتقال حرارت کمتر انجام خواهد شد. به علاوه باید نسبت به بستن و عایق‌بندی منافذی مثل کانال کولر یا دریچه‌های انتقال هوا اقدام کرد.

تمامی عایق‌ها شاخصی به نام ضریب انتقال حرارت دارند. برای مناطق سردسیر باید به دنبال عایق‌هایی گشت که پایین‌ترین ضریب انتقال حرارت را ارائه می‌دهند. معمولا عایق‌های شیمیایی در این بخش عملکرد بهتری دارند اما برخی‌ها به دلیل هزینه بالا از به کار بردن این مواد خودداری می‌کنند. عایق‌های معدنی نیز مقاومت نسبتا خوبی در برابر انتقال حرارت دارند اما باید دقت شود که رطوبت می‌تواند آن‌ها را از بین برده یا قابلیت‌هایشان را محدود کند. در سال‌های گذشته نیز عایق‌های نانو وارد بازار شده است که مقاومت حرارتی بسیار بیشتری نسبت به عایق‌های معدنی و شیمیایی سنتی دارند. همچنین این مواد برای عایق بندی ساختمان در مناطق سردسیر و مرطوب نیز مناسب هستند.

جمع‌بندی

عایق بندی ساختمان در مناطق سردسیر باید با استفاده از موادی صورت گیرد که ضریب انتقال حرارت بسیار پایینی دارند. عدم عایق‌بندی مناسب سبب از دست رفتن حرارت فضای داخلی و افزایش مصرف انرژی می‌شود. بهتر است از عایق‌های شیمیایی برای ساختمان‌های این مناطق استفاده شود. در صورت استفاده از عایق‌های معدنی نیز باید نسبت به جلوگیری از نفوذ رطوبت به درون عایق اقدامات لازم صورت گیرد.

کاهش ابعاد پنجره‌ها، استفاده از پنجره‌های دوجداره، عایق‌بندی کف و سقف و عایق‌بندی دریچه‌ها از جمله اقداماتی است که می‌تواند به ماندگاری حرارت فضای داخلی کمک کند.